نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• افشین متقی ¹
• علی کرمی ²
• مراد دلالت ³
• علیرضا کچویان ⁴

¹ دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

² دانشجوی دکترای مطالعات اروپا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

³ کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

⁴ کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

چکیده

تولید دانش به مثابه‌ی فضا و ابزاری برای کسب قدرت و هژمونی، یکی از دغدغه‌های مهم حکومت-های مدرن به‌شمار می‌رود. دانش به‌ویژه در حوزه‌ی علوم انسانی با مجموعه‌ی هم‌بسته‌ای از هویت سرزمینی گره خورده است که تولید بومی آن، نشانگر تداوم هویت و فرهنگ بومی در یک جغرافیا و تاریخ مشخص است. از این رو، مسئله‌ی تولید دانش بومی به‌گونه‌ای که بر تاریخ و هویت‌های سرزمینی واحد سیاسی-فضایی ایران متکی باشد و قدرت مقاومت در برابر امواج دانش‌های «دیگر» و «غربی» را به‌دست آورد، به یکی از سیاست‌ها و دغدغه‌های کنشگران سیاسی در کشور تبدیل شده است. در این راستا، پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش بنیادی است که اصولاً نقش فضای مجازی در به وجود آمدن و نیز تداوم وضعیت فعلی علوم انسانی در ایران چگونه ارزیابی می‌شود؟ نتایج نشان می‌دهد که شکل‌گیری هویت‌های سیال و متنوع و غیربومی در عصر حاضر از طریق فضای مجازی انجام می‌گیرد و با توجه به اینکه مبانی، فلسفه و زمینه‌ی تولید و همچنین پیام‌ها و محتویات فضاهای مجازی عمدتاً غربی هستند، از این رو برای انتقال مفاهیم موجود در فرهنگ‌ معناگرا و بومی سرزمین ایران متناسب نیست. سلطه‌ی فضای مجازی با گفتمان غرب‌گرا، ظرفیت‌های هویت اسلامی و سرزمینی برای تولید نظریه و علوم انسانی بومی در چارچوب تاریخ و جغرافیای ایران را تضعیف کرده است.

کلیدواژه‌ها

• علوم انسانی غیربومی
• فضای مجازی
• هویت اسلامی
• غرب‌باوری
• بازنمایی